سبب نزول آیه 61 سوره نجم
آیه مربوط به سبب‌نزول
«وَ أَنْتُمْ سامِدُونَ» (النجم، 61) (و شما در غفلتید.)[۱]
خلاصه سبب نزول
برای آیه 61 سوره نجم تنها یک سبب نزول ذکر شده است: ابن عباس میگوید، هنگامیکه پیامبر (صلوات لله و سلامه علیه) مشغول خواندن نماز بودند، مشرکان با تکبّر از مقابل ایشان رد میشدند؛ لذا خدا آیه 61 سوره نجم نازل کرد.
چون سند این روایت نامعتبر است و عموم مفسران نیز متعرض ذکر آن نشدهاند، دلیلی برای پذیرش آن نیست.
بررسی تفصیلی سبب نزول (عبور متکبّرانه مشرکان از مقابل پیامبر اکرم هنگام نماز)(ر.ک. مستند 1)
مبتنی بر آنچه در برخی مصادر تفسیری نقل شده برای آیه 61 سوره نجم یک سبب نزول بیان کردهاند. در روایتی از عبدالله بن عباس آمده است: زمانیکه پیامبر (صلوات الله و سلامه علیه) در حال اقامه نماز بودند، مشرکان با تکبّر از مقابل ایشان عبور میکردند. بههمیندلیل آیه 61 سوره نجم نازل شد.[۲]
مصدر سبب نزول
لباب النقول (سیوطی) (سنی، قرن 10، تفسیر روایی)
بررسی سبب نزول(ر.ک. مستند 2)
روایت این سبب نزول را سیوطی بهنقل از ابن ابی حاتم، گزارش میدهد و سندی برای آن ذکر نمیکند. در تفسیر ابن ابی حاتم نیز چنین روایتی گزارش نشده است. بنابراین بر اساس موازین رجالی بهجهت مجهولبودن سلسله سند، روایت اعتبار ندارد. از میان مفسران هیچکدام به این سبب نزول اشاره نکردهاند. تنها طبری در نقل روایتی مشابهِ روایت این سبب نزول، آورده است، ابن عباس درباره معنای «وَ أَنْتُمْ سامِدُونَ» (نجم، 61) (و شما در غفلتید.)[۱] گفته است: کفار متکبرانه از مقابل پیامبر (صلوات الله و سلامه علیه) عبور میکردند. آیا ندیدهای که گوساله چگونه از روی تکبّر دم خود را تکان میدهد؟ (کنایه از آنکه مشرکان هم با چنین حالتی با پیامبر روبهرو میشدند.) ولی چنانکه پیداست این نقل ارتباطی به سببیت جریان منقول از ابن عباس برای نزول آیه یادشده ندارد.[۳]
بنابراین به نظر میرسد با توجه به ضعف سندی روایت و عدم اعتنای مفسران به آن، پذیرش این سبب نزول دلیلی ندارد.
مستندات
مستند 1
لباب النقول في أسباب النزول، ج 1، ص 185: «وأخرج ابن أبي حاتم عن ابن عباس قال كانوا يمرون على رسول الله صلى الله عليه وسلم وهو يصلي شامخين فنزلت وأنتم سامدون.»
مستند 2
جامع البیان فی تفسیر القرآن (تفسیر الطبری)، ج 27، ص 49 - 48: «حدثنا أبو كريب قال: ثنا عبيد الله الأشجعي، عن سفيان، عن حكيم بن الديلم، عن الضحاك، عن ابن عباس وَ أَنْتُمْ سامِدُونَ قال: كانوا يمرون على النبي صلى الله عليه و سلم شامخين، أ لم تروا إلى الفحل في الإبل عطنا شامخا.»
منابع
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر. (بی‌تا). لباب النقول في أسباب النزول.. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- طبری، محمد بن جریر. (۱۴۱۲). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة.
منابع
مقالات پیشنهادی
نظرات