سبب نزول سوره کهف آیه 6
آیه مربوط به سبب نزول
«فَلَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ عَلي آثارِهِمْ إِنْ لَمْ يُؤْمِنُوا بِهذَا الْحَديثِ أَسَفاً» (الکهف، 6) (شاید اگر به این سخن ایمان نیاورند، تو جان خود را از اندوه، در پیگیریِ [کار] شان تباه کنی)[۱]
خلاصه سبب نزول
سبب نزول آیه شش سوره کهف، اندوه شدید پیامبر (صلوات الله و سلامه علیه) به سبب مخالفت عدهای از کفار قریش با نصیحت و خیرخواهی ایشان گزارش شده است.
با توجه به ضعف سندی روایت و بیاعتنایی اکثر مفسران به این روایت، پذیرش آن به عنوان سبب نزول آیه شش سوره کهف از قوت کافی برخوردار نیست.
بررسی تفصیلی سبب نزول
سبب نزول (تأثر شدید پیامبر اکرم به سبب مخالفت گروهی از کفار با خیرخواهی ایشان)(ر.ک. مستند 1)
ابن عباس نقل میکند: گروهی از قریش که عُتْبَة بن رَبِيعَةَ ، شَيْبَة بن رَبِيعَة، ابو جهل بن هِشام، نَضْر بن حارث و ابو البَخْتَری در میان آنها بودند در مخالفت با پیامبر اکرم گردهم آمدند. مخالفت و انکار آنان در برابر پند و خیرخواهی پیامبر (صلوات الله و سلامه علیه)، بر حضرت بسیار گران آمد و سبب اندوه شدید ایشان شد. لذا آیه شش سوره کهف برای تسکین اندوه پیامبر نازل شد.[۲]
مصدر سبب نزول
الدر المنثور (سنی، قرن 10، تفسیر روایی)
بررسی سبب نزول(ر.ک. مستند 2)
سند روایت یادشده به دلیل ذکرنشدن نام برخی از راویان سلسله سند،[۲] طبق موازین رجالی ضعیف است. از میان مفسران، آلوسی و شوکانی سبب نزول یادشده را بیان کردهاند[۳] و مفسرانی همچون طبری، طوسی، طبرسی، ابن عطیه، ابن عاشور، قاسمی و طباطبایی اشارهای به آن نکردهاند.
گرچه مفادّ آیه با مضمون روایت همخوانی دارد، با توجه به ضعف سندی روایت و عدم اعتنای اکثر مفسران به آن، سببیت ماجرا برای نزول آیه شش سوره کهف قابل اعتماد نیست.
مستندات
مستند 1
الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، ج 4، ص 211 : «أخرج ابن مردويه عن ابن عباس قال اجتمع عتبة بن ربيعة و شيبة بن ربيعة و أبو جهل ابن هشام و النضر بن الحارث و أمية بن خلف و العاص بن وائل و الأسود بن المطلب و أبو البختري في نفر من قريش و كان رسول الله صلى الله عليه و سلم قد كبر عليه ما يرى من خلاف قومه إياه و إنكارهم ما جاء به من النصيحة فاحزنه حزنا شديدا فانزل الله فَلَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ الآية.»
مستند 2
الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، ج 4، ص 211 : «أخرج ابن مردويه عن ابن عباس قال ... .»
روح المعاني في تفسیر القرآن العظیم و السبع المثاني، ج 8، ص 196: «أخرج ابن مردويه عن ابن عباس أن عتبة بن ربيعة و شيبة بن ربيعة و أبا جهل بن هشام و النضر بن الحارث. و أمية بن خلف و العاصي بن وائل و الأسود بن المطلب و أبا البختري في نفر من قريش اجتمعوا و كان رسول اللّه صلّى اللّه عليه و سلّم قد كبر عليه ما يرى من خلاف قومه إياه و إنكارهم ما جاء به من النصيحة فأحزنه حزنا شديدا فأنزل اللّه تعالى: فَلَعَلَّكَ باخِعٌ إلخ.»
فتح القدیر، ج 3، ص 321: «و أخرج ابن مردويه عن ابن عباس قال: اجتمع عتبة بن ربيعة و شيبة بن ربيعة و أبو جهل و النضر بن الحارث و أمية بن خلف و العاص بن وائل و الأسود بن عبد المطلب و أبو البختري في نفر من قريش، و كان رسول اللّه صلّى اللّه عليه و سلّم قد كبر عليه ما يرى من خلاف قومه إياه، و إنكارهم ما جاء به من النصيحة، فأحزنه حزنا شديدا، فأنزل اللّه سبحانه فَلَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ.»
منابع
- آلوسی، محمود بن عبد الله. (۱۴۱۵). روح المعاني في تفسیر القرآن العظیم و السبع المثاني (ج ۱–16). بیروت: دار الکتب العلمية.
- سیوطی، جلال الدین. (۱۴۰۴). الدر المنثور فی التفسیر بالماثور (ج ۱–6). قم: کتابخانه عمومی مرعشی نجفی (ره).
- شوکانی، محمد. (۱۴۱۴). فتح القدیر (ج 1). دمشق: دار ابن کثیر.
منابع
مقالات پیشنهادی
نظرات