سبب نزول سوره کهف آیه 6

سبب نزول آیه 6 سوره کهف

آیه مربوط به سبب ‌نزول

«فَلَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ عَلي‏ آثارِهِمْ إِنْ لَمْ يُؤْمِنُوا بِهذَا الْحَديثِ أَسَفاً» (الکهف، 6) (شاید اگر به این سخن ایمان نیاورند، تو جان خود را از اندوه، در پی­گیریِ [کار] شان تباه کنی)

خلاصه سبب نزول

سبب نزول آیه شش سوره کهف، اندوه شدید پیامبر (صلوات الله و سلامه علیه) به ­سبب مخالفت عده­ای از کفار قریش با نصیحت و خیرخواهی ایشان گزارش شده است.

با توجه به ضعف سندی روایت و بی­اعتنایی اکثر مفسران به این روایت، پذیرش آن به ­عنوان سبب نزول آیه شش سوره کهف از قوت کافی برخوردار نیست.

بررسی تفصیلی سبب نزول

سبب نزول (تأثر شدید پیامبر اکرم به ­سبب مخالفت گروهی از کفار با خیرخواهی ایشان)(ر.ک. مستند 1)

ابن عباس نقل می­کند: گروهی از قریش که عُتْبَة بن رَبِيعَةَ ، شَيْبَة بن‏ رَبِيعَة، ابو جهل بن هِشام، نَضْر بن حارث و ابو البَخْتَری در میان آنها بودند در مخالفت با پیامبر اکرم گردهم آمدند. مخالفت و انکار آنان در برابر پند و خیرخواهی پیامبر (صلوات الله و سلامه علیه)، بر حضرت بسیار گران آمد و سبب اندوه شدید ایشان شد. لذا آیه شش سوره کهف برای تسکین اندوه پیامبر نازل شد.‏

مصدر سبب نزول

الدر المنثور (سنی، قرن 10، تفسیر روایی)

بررسی سبب نزول(ر.ک. مستند 2)

سند روایت یادشده به ­دلیل ذکرنشدن نام برخی از راویان سلسله سند،‏ طبق موازین رجالی ضعیف است. از میان مفسران، آلوسی و شوکانی سبب نزول یادشده را بیان کرده­اند و مفسرانی همچون طبری، طوسی، طبرسی، ابن عطیه، ابن عاشور، قاسمی و طباطبایی اشاره­ای به آن نکرده­اند.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

گرچه مفادّ آیه با مضمون روایت هم­خوانی دارد، با توجه به ضعف سندی روایت و عدم اعتنای اکثر مفسران به آن، سببیت ماجرا برای نزول آیه شش سوره کهف قابل اعتماد نیست.

مستندات

مستند 1

‏الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، ج 4، ص 211 : «أخرج ابن مردويه عن ابن عباس قال‏ اجتمع عتبة بن ربيعة و شيبة بن ربيعة و أبو جهل ابن هشام و النضر بن الحارث و أمية بن خلف و العاص بن وائل و الأسود بن المطلب و أبو البختري في نفر من قريش و كان رسول الله صلى الله عليه و سلم قد كبر عليه ما يرى من خلاف قومه إياه و إنكارهم ما جاء به من النصيحة فاحزنه حزنا شديدا فانزل الله‏ فَلَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ‏ الآية.»

مستند 2

‏الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، ج 4، ص 211 : «أخرج ابن مردويه عن ابن عباس قال‏ ... .»

روح المعاني في تفسیر القرآن العظیم و السبع المثاني، ج 8، ص 196‬: «أخرج ابن مردويه عن ابن عباس أن عتبة بن ربيعة و شيبة بن ربيعة و أبا جهل بن هشام و النضر بن الحارث. و أمية بن خلف و العاصي بن وائل و الأسود بن المطلب و أبا البختري في نفر من قريش اجتمعوا و كان رسول اللّه صلّى اللّه عليه و سلّم قد كبر عليه ما يرى من خلاف قومه إياه و إنكارهم ما جاء به من النصيحة فأحزنه حزنا شديدا فأنزل اللّه تعالى: فَلَعَلَّكَ باخِعٌ‏ إلخ‏.»

فتح القدیر، ج 3، ص 321: «و أخرج ابن مردويه عن ابن عباس قال: اجتمع عتبة بن ربيعة و شيبة بن ربيعة و أبو جهل و النضر بن الحارث و أمية بن خلف و العاص بن وائل و الأسود بن عبد المطلب و أبو البختري في نفر من قريش، و كان رسول اللّه صلّى اللّه عليه و سلّم قد كبر عليه ما يرى من خلاف قومه إياه، و إنكارهم ما جاء به من النصيحة، فأحزنه حزنا شديدا، فأنزل اللّه سبحانه‏ فَلَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ‏.»‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

منابع

1. ‏آلوسی، محمود بن عبد الله. (۱۴۱۵). روح المعاني في تفسیر القرآن العظیم و السبع المثاني (ج ۱–16). بیروت: دار الکتب العلمية.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
2. ‏سیوطی، جلال الدین. (۱۴۰۴). الدر المنثور فی التفسیر بالماثور (ج ۱–6). قم: کتابخانه عمومی مرعشی نجفی (ره).‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
3. ‏شوکانی، محمد. (۱۴۱۴). فتح القدیر (ج 1). دمشق: دار ابن کثیر.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬