سبب نزول آیه 26 سوره اعراف

از اسلامیکا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
سبب نزول آیه 26 سوره اعراف

آیه مربوط به سبب ‌نزول

«يا بَني‏ آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمْ لِباساً يُواري سَوْآتِكُمْ وَ ريشاً وَ لِباسُ التَّقْوى‏ ذلِكَ خَيْرٌ ذلِكَ مِنْ آياتِ اللَّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ» (الاعراف، 26) (اى فرزندان آدم، در حقيقت، ما براى شما لباسى فرو فرستاديم كه عورت­هاى شما را پوشيده مى‏دارد و [براى شما] زينتى است، و [لى‏] بهترين جامه، [لباس‏] تقواست. اين از نشانه‏هاى [قدرت‏] خداست، باشد كه متذكّر شوند.)[۱]

خلاصه سبب نزول

بنا بر مفاد روایتی که از مجاهد نقل شده است، برخی از افراد قبیله قریش و نیز گروهی دیگر از قبایل عرب، خانه خدا را عریان طواف می­کردند و این فعل آنان سبب نزول آیه 26 سوره اعراف شد. برخی از مفسران این روایت را نقل کرده‌، اما سند آن­را بررسی نکرده‌اند. روایت به­دلیل افتادگی در سلسله راویان، مرسل و ضعیف است؛ زیرا مجاهد از تابعان است و روایت را بدون واسطه نقل کرده است.

بررسی تفصیلی سبب نزول

سبب نزول

بعضی از اعراب عریان خانه خدا را طواف­ می­کردند.(ر.ک. مستند 1)

در روایات برای آیه 26 سوره اعراف یک سبب نزول بیان کرده­اند. شماری از تفاسیر، سبب نزول آیه 26 سوره اعراف را با رفتار ناشایست گروهی از قبایل عرب مرتبط دانسته‌اند. ثقیف، بنی عامر، خُزاعه، بنی مُدلج و عامر و حارث فرزندان عبد مناف می‌گفتند، با این لباس‌هایی که بر تن داریم‌ گناه کرده‌ایم، پس با آن خانه کعبه را طواف نمی‌کنیم. لذا آنها کعبه را عریان طواف می‌کردند و زنان‌شان نیز شبانه عریان به طواف کعبه می‌رفتند. لذا خداوند آیه 26 سوره اعراف را نازل، و آنان را از ارتکاب این کار زشت منع کرد.‏[۲]

بعضی از مفسران نیز این گزارش را مختصر نقل کرده‌اند[۳]‬ و طبری آن را با طرق مختلف از مجاهد نقل کرده است.‏[۴]‬‬‬‬

مصادر سبب نزول

مصادری که سبب نزول را با اختلاف در جزئیات ذکر کرده­اند:# تفسیر مقاتل (زیدی، قرن 2، تفسیر روایی)؛

  1. جامع البیان (سنی، قرن 4، تفسیر روایی – اجتهادی)؛
  2. التبیان فی تفسیر القرآن (شیعی، قرن 5، تفسیر روایی – اجتهادی)؛
  3. تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر) (سنی، قرن 8، تفسیر روایی).


بررسی سبب نزول(ر.ک. مستند 2)

بعضی از مفسران، این سبب نزول را ذکر کرده‌اند. ابن عطیه در المحرر گفته: مخاطب این آیه همه امت‌های زمان پیامبر (صلوات الله و سلامه علیه) اند و سبب و مراد از آن، قبیله قریش و برخی از قبایل عرب مانند ثَقیف و خُزاعه، بنی عامر، بنی مُدلج و عامر و حارث از فرزندان عبد مناف­اند که خانه خدا را عریان طواف می‌کردند و عادت آنها از زن و مرد به­همین­شیوه بود.‏[۵] آلوسی در روح المعانی، شوکانی در فتح القدیر این سبب نزول را نقل کرده‌اند.‏[۶] طباطبایی نیز آن­را بدون بررسی سندش به­نقل از سیوطی ذکر کرده است.‏[۷] او بر این باور است که آیه «وَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً» (الاعراف، 28) (و چون كار زشتى كنند) به طواف عریان آنان اشاره می­کند. طواف عریان تا پس از فتح مکه ادامه داشت و پیامبر (صلوات الله و سلامه علیه) بعد از فتح مکه هنگامی که علی بن ابی طالب را برای خواندن آیات برائت به مکه فرستاد، آنان را از این کار منع کرد.‏[۸]‬‬‬‬‬‬‬ ‬‬‬

برخی محققان معاصر اسباب نزول که روایات صحیح اسباب نزول را جمع­آوری کرده­اند، در کتاب­های خود (الصحیح من اسباب النزول و الصحیح المسند) این سبب نزول را ذکر نکرده­اند. در این میان برخی معاصران درباره سند آن اظهار نظر کرده­اند. این محققان معتقدند با توجه به اینکه مجاهد تابعی است، خودش شاهد ماجرا نبوده؛ پس آنچه را مربوط به دوره پیامبر (صلوات الله و سلامه علیه) است از شخص دیگری شنیده و نقل کرده است و چون نام او در سند نیامده، سند روایت دچار افتادگی در سلسله راویان (مرسل) است و ضعیف قلمداد می­شود.‏[۹] بنابراین اعتبار سندی ندارد.

در بسیاری از تفاسیر ازجمله: المحرر الوجیز، جامع البیان، التحریر و التنویر و محاسن التأویل این سبب نزول ذکر نشده است.

مستندات

مستند 1

تفسير مقاتل بن سليمان، ج ‏2، ص 32: «يا بَنِي آدَمَ‏ نزلت فى ثقيف، و بنى عامر بن صعصعة، و خزاعة، و بنى مدلج، و عامر و الحارث ابني عبد مناة، قالوا: لا نطوف بالبيت الحرام فى الثياب التي نقارف فيها الذنوب. و لا يضربون على أنفسهم خباء من وبر و لا صوف و لا شعر و لا أدم، فكانوا يطوفون بالبيت عراة، و نساءهم يطفن بالليل فأنزل اللّه‏ يا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمْ لِباسا.»

تفسير القرآن العظيم، ج ‏5، ص 1456: «قوله تعالى: يا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمْ لِباساً يُوارِي سَوْآتِكُمْ‏

[الوجه الأول‏] حدثنا حجاج بن حمزة، ثنا شبابة، ثنا ورقاء عن ابن أبى نجيح عن مجاهد قوله: لِباساً يُوارِي سَوْآتِكُمْ‏ قال: كان أناس من العرب يطوفون بالبيت عراة و لا يلبس أحدهم ثوبا طاف فيه.»

التبيان في تفسير القرآن، ج ‏4، ص 379: «قال مجاهد: و إنما ذكر اللباس- هاهنا- لأن المشركين كانوا يتعرون في الطواف حتى تبدو سوآتهم باغواء الشياطين، كما أغوي أبويهم قبل هذا الإغواء.»

جامع البيان فى تفسير القرآن، ج ‏8، ص 108 و 109: «حدثني محمد بن عمرو، قال: ثنا أبو عاصم، قال: ثنا عيسى، عن ابن أبي نجيح، عن مجاهد، في قول الله: لِباساً يُوارِي سَوْآتِكُمْ‏ قال: كان ناس من العرب يطوفون بالبيت عراة، و لا يلبس أحدهم ثوبا طاف فيه. حدثني المثنى، قال: ثنا أبو حذيفة، قال: ثنا شبل، عن ابن أبي نجيح، عن مجاهد، بنحوه. حدثني الحرث، قال: ثنا عبد العزيز، قال: ثنا أبو سعد المدني، قال: سمعت مجاهدا يقول في قوله: يا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمْ لِباساً يُوارِي سَوْآتِكُمْ وَ رِيشاً قال: أربع آيات نزلت في قريش، كانوا في الجاهلية لايطوفون بالبيت إلا عراة. حدثنا ابن وكيع، قال: ثنا أبو أسامة، عن عوف، قال: سمعت معبدا الجهني‏. حدثنا القاسم، قال: ثنا الحسين، قال: ثني حجاج، عن ابن جريج، عن مجاهد: يا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمْ لِباساً يُوارِي سَوْآتِكُمْ‏ قال: كانت قريش تطوف عراة، لا يلبس أحدهم ثوبا طاف فيه، و قد كان ناس من العرب يطوفون بالبيت عراة.»

مستند 2

المحرر الوجيز فى تفسير الكتاب العزيز، ج ‏2، ص 388: «و قوله تعالى: يا بَنِي آدَمَ‏ الآية، هذا خطاب لجميع الأمم وقت النبي عليه السلام و السبب و المراد قريش و من كان من العرب يتعرى في طوافه بالبيت، ذكر النقاش ثقيفا و خزاعة و بني عامر بن صعصعة و بني مدلج و عامرا و الحارث ابني عبد مناف فإنها كانت عادتهم رجالا و نساء، و ذلك غاية العار و العصيان، قال مجاهد ففيهم نزلت هذه الأربع الآيات.»

روح المعاني، ج ‏4، ص 343: «روي غير واحد أن العرب كانوا يطوفون بالبيت عرايا و يقولون: لا نطوف بثياب عصينا الله تعالى فيها فنزلت هذه الآية، و قيل: إنهم كانوا يطوفون كذلك تفاؤلا بالتعري عن الذنوب و الآثام، و لعل ذكر قصة آدم عليه السلام حينئذ للإيذان بأن انكشاف العورة أول سوء أصاب الإنسان من قبل الشيطان و أنه أغواهم في ذلك كما فعل بأبويهم.»

فتح القدير، ج ‏2، ص 225: «و قد أخرج عبد بن حميد و ابن جرير و ابن المنذر و ابن أبي حاتم و أبو الشيخ عن مجاهد في قوله: يا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمْ لِباساً يُوارِي سَوْآتِكُمْ‏ قال: كان ناس من العرب يطوفون بالبيت عراة.»

الميزان في تفسير القرآن، ج ‏8، ص 72: «و قد ذكر جمع من المفسرين أن قوله: «وَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً» إلخ، إشارة إلى ما كان معمولا عند أهل الجاهلية من الطواف بالبيت الحرام عراة يقولون: نطوف كما ولدتنا أمهاتنا و لا نطوف في الثياب التي قارفنا فيها الذنوب، و نقل عن الفراء أنهم كانوا يعملون شيئا من سيور مقطعة يشدونهم على حقويهم يسمى حوفا و إن عمل من صوف سمي رهطا و كانت المرأة تضع على قبلها نسعة أو شيئا آخر فتقول: و لم يزل دائرا بينهم حتى منعهم النبي ص بعد الفتح حين بعث عليا (ع) بآيات البراءة إلى مكة.»

الميزان في تفسير القرآن، ج ‏8، ص 87: «بحث روائي: في الدر المنثور، أخرج ابن المنذر عن عكرمة في قوله: «قَدْ أَنْزَلْنا عَلَيْكُمْ لِباساً يُوارِي سَوْآتِكُمْ‏» قال: نزلت في الخمس من قريش- و من كان يأخذ مأخذها من قبائل العرب: الأنصار الأوس و الخزرج و خزاعة و ثقيف- و بني عامر بن صعصعة و بطون كنانة بن بكر- كانوا لا يأكلون اللحم، و لا يأتون البيوت إلا من أدبارها، و لا يضطربون وبرا و لا شعرا إنما يضطربون الأدم، و يلبسون صبيانهم الرهاط، و كانوا يطوفون عراة إلا قريشا، فإذا قدموا طرحوا ثيابهم التي قدموا فيها، و قالوا: هذه ثيابنا التي تطهرنا- إلى ربنا فيها من الذنوب و الخطايا- ثم قالوا لقريش: من يعيرنا مئزرا؟ فإن لم يجدوا طافوا عراة- فإذا فرغوا من طوافهم- أخذوا ثيابهم التي كانوا وضعوا.»

منابع

  1. ‏آلوسی، محمود بن عبد الله. (۱۴۱۵). روح المعاني في تفسیر القرآن العظیم و السبع المثاني (ج ۱–16). بیروت: دار الکتب العلمية.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
  2. ‏ابن اثیر، علی بن محمد. (بی‌تا). الكامل في التاريخ‏ (ج ۱–13). بیروت: دار صادر.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
  3. ‏ابن عطیه، عبدالحق بن غالب. (۱۴۲۲). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز (ج ۱–6). بیروت: دار الکتب العلمية.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
  4. ‏ابن کثیر، اسماعیل بن عمر. (۱۴۱۹). تفسیر القرآن العظیم (ج ۱–9). بیروت: دار الکتب العلمية.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
  5. ‏شوکانی، محمد. (۱۴۱۴). فتح القدیر (ج ۱–6). دمشق: دار ابن کثير.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
  6. ‏شیخ طوسی، محمد بن حسن. (بی‌تا). التبيان في تفسير القرآن (ج ۱–10). بیروت: دار إحياء التراث العربي.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
  7. ‏طباطبایی، محمدحسین. (۱۳۹۰). المیزان في تفسیر القرآن (ج ۱–20). بیروت: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
  8. ‏طبری، محمد بن جریر. (۱۴۱۲). جامع البیان فی تفسیر القرآن (ج ۱–30). بیروت: دار المعرفة.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
  9. ‏مقاتل بن سلیمان. (۱۴۲۳). تفسیر مقاتل (ج ۱–5). بیروت: دار إحياء التراث العربي.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬
  10. ‏الهلالی، سلیم بن عید. (۱۴۲۵). الاستیعاب فی بیان الاسباب. دار ابن الجوزي للنشر والتوزيع، السعودية.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬الگو:Anchor

منابع

  1. ترجمه محمدمهدی فولادوند
  2. تفسیر مقاتل، مقاتل بن سلیمان، ج 2، ص 32
  3. تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر، ج 5، ص 1456‬؛ التبيان في تفسير القرآن، شیخ طوسی، ج 4، ص 379‬
  4. ، طبری، ج 8، ص 108 و 109
  5. المحرر الوجیز، ابن عطیه، ج 2، ص 388
  6. روح المعاني، آلوسی، ۱۴۱۵، ج 4، ص 343‬؛ فتح القدیر، شوکانی، ج 2، ص 225
  7. المیزان، طباطبایی، ج 8، ص 87
  8. المیزان، طباطبایی، ج 8، ص 72
  9. الاستیعاب فی بیان الاسباب، الهلالی، ج 2، ص 592

مقالات پیشنهادی

رده مقاله: قرآن
0.00
(یک رای)

نظرات

اضافه کردن نظر شما
اسلامیکا از همه نظرات استقبال می‌کند. اگر شما نمی‌خواهید به صورت ناشناس باشید، ثبت نام کنید یا وارد سامانه شوید.